Long Covid en werk: re-integreren in kleine stappen

Voor de een blijft het bij een snotneus, voor de ander heeft een coronabesmetting jarenlange gevolgen.

Wat als je door Long Covid langdurig uitvalt op je werk? Wat is belangrijk tijdens de re-integratie en welke verantwoordelijkheid heeft de werkgever? Leerkracht en Long Covid-patiënt Judith van Duijn en bedrijfsarts Ernst Jurgens belichten Long Covid vanuit twee perspectieven.

“Na ruim anderhalf jaar zit ik nog steeds aan het begin van mijn herstel. Ik ben vaak extreem moe, heb moeite met prikkels en krijg koorts na inspanning. Vaak kan ik niet op een woord komen of me niet lang concentreren – de bekende brain fog.”
Het leven van Judith van Duijn (36) is radicaal veranderd sinds ze in april 2021 besmet raakte met het coronavirus. Ze was gewend om ‘voor 200 procent’ voor een kleuterklas te staan. Drie keer probeerde ze het werk weer op te pakken, drie keer mislukte het. In februari 2022 raakte ze bovendien opnieuw besmet. Inmiddels zit ze meer dan anderhalf jaar vrijwel helemaal thuis.

Long Covid: een grote verscheidenheid aan klachten
In het midden en zuiden van het land zijn meer mensen met het Post-COVID Syndroom (PCS), in de volksmond vaak ‘Long Covid’ genoemd. Bedrijfsarts Ernst Jurgens, werkzaam in de regio Utrecht ziet regelmatig patiënten als Van Duijn. Omdat hij zich de afgelopen jaren heeft gespecialiseerd in PCS, sturen zijn collega’s ook nog weleens mensen naar hem door. “Sinds begin 2022 zien we een afname in het aantal nieuwe patiënten, maar ook met de omikron-variant kun je nog steeds het Post-COVID Syndroom krijgen”, zegt Jurgens. Hij was eerste auteur van de eerste Leidraad voor bedrijfsartsen op het gebied van PCS. Hebben mensen drie maanden na hun besmetting nog klachten die zo goed als zeker het gevolg zijn van die besmetting? Dan hebben ze volgens de definitie van de WHO het Post-COVID Syndroom. “In de begintijd tastten we in het duister over deze aandoening. Inmiddels weten we steeds meer. Duidelijk is in ieder geval dat bij Long Covid een grote verscheidenheid aan klachten hoort. De belangrijkste klachten die mensen een jaar na besmetting nog hebben, zijn moeite met fysieke inspanning, extreme moeheid, concentratieproblemen, niet op woorden kunnen komen en slaapproblemen.”

‘Ik kan echt nog wel werken, als ik maar meer tijd krijg’
Judith van Duijn wilde vrij snel na haar besmetting weer aan de slag. “Dat viel flink tegen. Ik heb weer voor een kleutergroep gestaan, maar als vijf kleuters tegelijk hun jas aan moeten trekken – dat lukt me niet. Ik heb er lang tegen gevochten dat ik Long Covid had. In de begintijd dacht ik: gewoon doorzetten, dan ben ik maar moe. Maar als je zo denkt, krijg je het deksel enorm op je neus. Nu zit ik in het acceptatieproces. Een 8-urige werkdag ligt niet in mijn mogelijkheden. Dat heb ik geaccepteerd, al ben ik er bij vlagen nog boos over dat dit mij is overkomen. Vooral als ik mijn eigen kinderen van vijf en zeven moet teleurstellen.” Na een arbeidskundig onderzoek werd ze voor 100 procent arbeidsongeschikt verklaard. “Volgens het verslag kan ik geen deadlines opgelegd krijgen en niet samenwerken. Daar ben ik het niet mee eens. Ik kan echt nog wel wat, als ik maar meer tijd krijg. Bovendien: het kan nog beter worden. Ik begrijp de gedachte achter die conclusie wel, maar het had van mij genuanceerder gemogen.”

‘Respecteer je grenzen, probeer ze niet fanatiek te verleggen’
De relatie van Van Duijn met haar werkgever is verstoord geraakt. “Ik ben een paar keer te snel begonnen en daardoor weer uitgevallen. Ik begrijp dat dat vervelend is voor een werkgever, maar in een re-integratieproces hoor je overcapaciteit te zijn. De school moet dan niet op mij hoeven rekenen.”
De onderwijsstichting waarbij ze in dienst is, wilde haar arbeidscontract beëindigen. “Ik krijg niet de steun waar ik recht op heb. Dat motiveert niet echt om weer aan het werk te gaan. Voorlopig blijf ik in dienst. Pas na twee jaar ziekte mag de werkgever mij ontslaan.” Jurgens ziet regelmatig dat werkgevers te veel verwachten van Long Covid-patiënten. “Voor PCS-patiënten is het belangrijk dat ze niet hun best moeten doen om hun grenzen te verleggen, maar die grenzen juist moeten respecteren. Werkgevers werken bij re-integratie graag met het eigen regie-model, dat de nadruk legt op wat werknemers wél kunnen. Dat is lastig, omdat bij werkgevers de kennis ontbreekt over wat voor een werknemer de belastbaarheid en de benodigde hersteltijd is – zeker met het oog op een mogelijk na-effect. Daarom is goed overleg tussen werkgever, bedrijfsarts en werknemer nodig, om te voorkomen dat de werknemer over de eigen grenzen gaat.”

Ernst Jurgens: ‘Er is goed overleg tussen werkgever, bedrijfsarts en werknemer nodig’

Maak re-integratieafspraken op maat
Re-integratieafspraken met werknemers die Long Covid hebben, steken nogal nauw, zegt Jurgens. “Je kunt niet zomaar zeggen: kom eerst maar een uurtje. Het maakt namelijk nogal uit of je bijvoorbeeld portier bent of cognitief complex werk doet. Kijk per persoon wat mogelijk is en verwacht niet meteen dat iemand weer superproductief is. Iemand die bij terugkomst een volle mailbox aantreft plus heel veel collega’s die vragen hoe het gaat – dat vraagt echt regie. Overprikkeld raken is bij re-integratie een belangrijk risico. Heel belangrijk is dat de leidinggevende bereid is om te steunen in plaats van te pushen.” Van Duijn hoopt via een werkervaringsplek te re-integreren bij een nieuwe werkgever. “Het plan is dat ik onderwijs ga geven aan nieuwkomersleerlingen van twaalf tot achttien jaar. Dat is spannend, maar ik hoop het beter vol te houden als ik minder uren werk. Bovendien zijn deze kinderen iets ouder en daardoor zelfstandiger. Voor mij is flexibiliteit in werkuren en werkindeling belangrijk om het vol te kunnen houden. Het moeilijke is dat een werkgever voorlopig niet op mij kan bouwen. Ik weet dat ik dus bijna het onmogelijke vraag.”

Long Covid als beroepsziekte: mogelijk financiële compensatie
Sinds januari 2022 kan Post-COVID Syndroom aangemerkt worden als beroepsziekte, dat wil zeggen: een ziekte die op en door het werk is opgelopen. “Op papier heeft de werkgever bij een beroepsziekte dezelfde zorgplicht als bij een niet-beroepsziekte”, zegt Jurgens. “Maar het zou natuurlijk goed zijn als werkgevers in geval van beroepsziekte hun zorgplicht extra serieus nemen. Je mag iemand na twee jaar ontslaan, maar het hóeft niet. Dat kan bij beroepsziekte een afweging zijn.”
Daarnaast wordt er gesproken over een financiële regeling voor mensen die PCS als beroepsziekte hebben opgelopen. “Het is belangrijk dat zo’n regeling er komt, in welke vorm dan ook”, zegt Jurgens. “Mensen raken nu na twee jaar hun baan kwijt. Veel mensen zijn na twee jaar weer opgekrabbeld, maar je kunt kijken of je die termijn naar drie jaar kunt oprekken, want dan vergroot je die groep nog iets.”

RI&E om besmetting te voorkomen
Iedere werkgever is verplicht een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) op te stellen. Omdat het oplopen van een coronabesmetting duidelijk een risico op de werkplek is, hoort een werkgever daar onderzoek naar te doen en er maatregelen tegen te nemen. Jurgens: “Het gaat er dan om dat je mogelijke besmettingsbronnen opspoort en zoveel mogelijk uitsluit. Daarmee voorkom je dat andere werknemers Long Covid oplopen én dat mensen die het al hebben opnieuw besmet worden.” Jurgens heeft er een hard hoofd in dat veel werkgevers zo’n Covid-RI&E hebben. “Uit onderzoek weten we dat zo’n 70 procent van de werkgevers een ‘gewone’ RI&E heeft. Voor een Covid-RI&E is dat niet onderzocht, maar ik vrees dat dat maar een heel klein deel daarvan is. En áls een werkgever er al een heeft, is nog de vraag of daar ook een plan van aanpak bij is gemaakt dat daadwerkelijk wordt uitgevoerd.”

Ernst Jurgens:
‘Gras groeit niet harder door eraan te trekken’. ‘Accepteer dat jou iets mankeert en vecht voor je recht’
Jurgens raadt werkgevers aan om steun, begrip en geduld te hebben met werknemers die Long Covid hebben. “Gras groeit niet harder door eraan te trekken.” De werknemers zelf bindt hij op het hart geduld te hebben, hoe moeilijk dat ook is. “Een van mijn patiënten zei: ‘Ik was gewend op de linkerbaan van de A2 te rijden, nu zit ik op een zandpad.’ Nog los van de ziekteverschijnselen vraagt dat enorm veel.”
Ook Van Duijn raadt werknemers met Long Covid geduld aan. “Re-integreer in kleine stapjes, zowel in uren als in taken. Blijf je grenzen zien en handel daarna.” Voor haar is het acceptatieproces van grote betekenis. “Pas als je accepteert dat jou écht iets mankeert, kun je voor jezelf opstaan en gaan vechten voor je rechten.”

Bron: www.SER.nl, door Berber Bijma