Werken in een zelfsturend team.

Een kritische blik op zelfsturing of is er een positieve kant?

“Samen met je collega’s de dagelijkse gang van zaken regelen zonder een baas of manager die zich daar mee bemoeit. Het kan bijna niet mooier, en toch lijkt die vrijheid in de praktijk veel stress en een hoger ziekteverzuim op te leveren. Uit onderzoek (managmentsite.nl) binnen zorgorganisaties blijkt dat de invoering van zelfsturende teams soms zelfs tot een hoger ziekteverzuim leidt.

Het blijkt dat teamleden van zelfsturende teams onzeker worden omdat het houvast van een leider ontbreekt. Met het verdwijnen van de leider verdwijnt de vertrouwde hiërarchie van iemand die kan ingrijpen als er iets mis dreigt te gaan. Teamleden krijgen het gevoel er alleen voor te staan en zelf de strijd te moeten aangaan met lastige collega’s. De wet van de sterkste krijgt de overhand en democratie op de werkvloer ontaardt in anarchie.

In de praktijk blijken veel zelfsturende teams geplaagd te worden door wat je “machtsspelletjes” kunt noemen. Teamleden met een grote mond gaan de baas spelen, of lopen de kantjes eraf en meer bescheiden teamleden weten niets anders te doen dan in hun schulp te kruipen en uit plichtsbesef harder te gaan werken om aan de benodigde productienorm te voldoen. En een vraag die teamleden zich binnen zo’n team gaan stellen is: “vind ik dit eigenlijk nog wel leuk?” “(einde citaat)

Ik kan mij bij deze beschrijving wel iets voorstellen, met name in situaties waarbij duidelijke leiding aanwezig was en de medewerkers weinig zelf moesten oplossen. Als je medewerkers meer verantwoordelijkheid geeft, kunnen zij de zaken die bij zelfsturing op hun bordje komt, prima zelf regelen. Maar te vaak wordt van de één op de andere dag “zelfsturing” ingevoerd.

Ook zijn de teams die “zelfsturend” moeten worden vaak niet goed samengesteld. De mensen die altijd in het team werkzaam waren en leiding ontvingen moeten het ineens zonder die leiding doen. Ze worden er onvoldoende op voorbereid en krijgen onvoldoende inzicht in de samenstelling van het team als het gaat om de samenwerkingsvaardigheden die in het team aanwezig zijn.

En als in het citaat hierboven wordt aangegeven dat er “lastige collega’s” zijn, dan vraag ik mij af waar dat “lastig” op slaat. Lastig omdat ze een andere mening hebben? Lastig omdat ze anders werken? Lastig omdat ze een grotere mond hebben? Misschien is dat juist prettig om in een team te hebben, maar als daar het inzicht ontbreekt hoe dat “aanvullend” kan werken, wordt het inderdaad een crime om mee te werken.

Er is bij de vorming van teams niet zelden te weinig aandacht voor de vaardigheden op het gebied van samenwerking (zie onder meer www.belbin.nl). Er is dan te weinig aandacht voor de “soft skills” die in een team noodzakelijk zijn voor de juiste samenwerking.

Bewust afscheid nemen van de oude vertrouwde werkwijze en manier van organiseren is noodzakelijk als je een start wilt maken met een nieuwe werkwijze. En daar is soms te weinig aandacht en tijd voor. Daarbij kan het tempo van de ontwikkeling beter door de werkvloer worden bepaald en liever niet door het management. Bottom up organiseren blijft het credo om zaken goed voor elkaar te krijgen. Maar daar is inzicht en betrokkenheid van iedereen voor nodig.

Een “well balanced” team dat zich bewust is van de aanwezige vaardigheden op het gebied van samenwerking, heeft de beschreven problemen veel minder en kan er ook zelf uit komen. Investeren in onderzoek naar de interactie binnen teams, kan veel problemen voorkomen. Dat kost natuurlijk tijd en geld. En vraagt van het management om de slogan “ons kapitaal zijn de mensen!” serieus te nemen en er daadwerkelijk naar te handelen. Gelukkig zien we dat steeds meer gebeuren.

Zelfsturing kan. En ook op ieder niveau. We leren bewoners, patiënten en cliënten zelfredzaamheid aan, maar vergeten soms dat dit ook over ons zelf gaat. Er is dus wel bewustwording van de aanwezige samenwerkingsvaardigheden en soms begeleiding nodig. Misschien is de kern wel gelegen in het hebben van “geduld”. Hebben we dat nog in de zorg, waar alles om “haast” lijkt te draaien?

Bert Visser
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.