Productiviteit in VVT-sector daalt gestaag

De productiviteit in de sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT) is in de afgelopen veertig jaar gedaald. Vooral in de periode na 1997 is sprake van een forse daling; gemiddeld 2 procent per jaar. Dit blijkt uit het dinsdag gepubliceerde rapport Productiviteitstrends in de sector verpleging, verzorging en thuiszorg van de TU Del

Productiviteit in VVT-sector daalt gestaag   



De productiviteit in de sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT) is in de afgelopen veertig jaar gedaald. Vooral in de periode na 1997 is sprake van een forse daling; gemiddeld 2 procent per jaar. Dit blijkt uit het dinsdag gepubliceerde rapport Productiviteitstrends in de sector verpleging, verzorging en thuiszorg van de TU Delft.

Daling productiviteit

Het Centrum voor Innovaties en Publieke Sector Efficiëntie Studies van de TU Delft heeft de ontwikkeling van de productiviteit in de VVT-sector in de periode 1972-2010 in kaart gebracht. De daling in productiviteit hangt lijkt samen te hangen met de stijgende zorgzwaarte. Tegelijkertijd signaleren de onderzoekers een toenemende kwaliteit van zorg. De daling in productiviteit is geen aanwijzing dat zorgmedewerkers minder hard zijn gaan werken, zegt hoofdonderzoeker Adrie Dumaij. De productiviteit is de geleverde zorg, gemeten in verpleegdagen, verblijfdagen en uren extramurale zorg, in verhouding tot het volume van de ingezette middelen die nodig zijn om deze te realiseren; personeel, meteriaal en kapitaal.

Aanleiding kentering

Een verklaring voor de daling in productiviteit in de sector is lastig, volgens Dumaij, omdat er weinig data beschikbaar is. Een belangrijke oorzaak is volgens Dumaij de stijgende zorgzwaarte en het steeds arbeidsintensiever wordende werk: "De patiënten in verpleeghuizen nu zijn zwaardere gevallen dan 20-30 jaar geleden." Een andere verklaring ligt in de toegenomen kwaliteit. "Zo is er overgegaan van meerpersoonskamers naar eenpersoonskamers. Dit is een kwaliteitsverbetering, maar kost het personeel ook meer werk", aldus Dumaij.

De geleverde verpleeghuiszorg is meer dan verdubbeld. De vraag naar thuiszorg is sinds begin jaren negentig meer dan verdubbeld. De zorgzwaarte van mensen met verpleeghuiszorg is in de loop der jaren steeds verder toegenomen. Mensen worden zo lang mogelijk in een thuissituatie verzorgd totdat zij dusdanig intensieve hulp nodig hebben dat zij in een verpleeghuis worden opgenomen. Daarbij is de inzet van middelen sterk gegroeid. De personele kosten groeien met gemiddeld 6,6 procent per jaar, de materiaalkosten met 5,8 procent per jaar en de kapitaalkosten met gemiddeld 6,3 procent per jaar.

Trend en toekomst

Veranderingen in de bekostiging van de instellingen en veranderingen binnen de AWBZ hebben niet geleid tot productiviteitsgroei. Als deze trend zich doorzet, zal het tekort op de arbeidsmarkt verder toenemen. Het realiseren van productiviteitsgroei in deze sector is een moeilijke opgave, stellen de onderzoekers. “De sterke daling van de productiviteit valt in de periode waarin veel veranderingen in de AWBZ hebben plaatsgevonden en waarin ook meer kwaliteitsbeleid is gevoerd. Opvallend is de relatieve toename van de inzet van personeel in de hele periode ten koste van materiaal en kapitaal. Dit duidt erop dat de sector steeds arbeidsintensiever wordt. De aard van de dienstverlening leent zich misschien niet voor vervanging van personeel door materiaal en kapitaal. Kostenbeheersing moet daarom voor een belangrijk deel worden gezocht in de beperking of verschuiving van de zorgvraag, of het niet verder laten toenemen van de kwaliteit." We moeten wennen aan de gedachte dat er niet meer aan productiviteit te winnen is, stelt Dumaij. "Dat wil niet zeggen dat we de teugels moeten laten vieren. We moeten blijven zoeken naar arbeidsbesparende middelen. Die kunnen ook in de sociale innovatie gezocht worden."

Vergelijkingen

Systematische bedrijfsvergelijkingen van alle VVT-instellingen kunnen volgens het rapport wellicht aanwijzingen geven voor het effect van innovatiebeleid, inkoopbeleid, personeelsbeleid en managementstructuur op de productiviteit van instellingen. Dergelijke bedrijfsvergelijkingen kunnen een dieper inzicht verschaffen in onderliggende oorzaken van productiviteitsdaling en de basis vormen voor beleid.

De studie is een onderdeel van het door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gesubsidieerde programma voor onderzoek en kennisdeling over sturing, innovaties en productiviteit in de publieke sector.

Bron: Skipr